D. t. Letland, EHRM 11 januari 2024, nr. 76680/17

In Letse gevangenissen is sprake van een informeel kastensysteem. Mensen die tot de laagste kaste behoren worden bijvoorbeeld gesegregeerd, moeten nare klusjes opknappen en hebben geen toegang tot allerlei voorzieningen. Dit is in Letland een bekend probleem, maar Letse rechters vinden de situatie niet zo ernstig dat art. 3 EVRM wordt aangetast. Het Hof denkt daar anders over: de behandeling van de laagste kaste is zodanig vernederend dat de drempel voor toepasselijkheid van art. 3 EVRM is overschreden. Individuele oplossingen zijn daarbij onvoldoende; het fenomeen moet volgens het Hof op structureel en systemisch niveau worden aangepakt.

Halit Kara t. Turkije, EHRM 12 december 2023, nr. 60846/19

Een gevangene heeft een brief geschreven aan zijn broer, waarin hij zegt dat in de gevangenis veel mensen worden mishandeld. Ook stuurt hij als bijlage onder meer een voorbeeld van een klachtformulier bij het EHRM mee. Omdat de gevangenisautoriteiten van mening zijn dat de brief onjuiste, bezwaarlijke en lasterlijke informatie bevat, nemen zij de brief in beslag. Het EHRM oordeelt dat de nationale rechters bij toetsing van deze inbeslagname onvoldoende hebben gemotiveerd waarom de inhoud bezwaarlijk was en ook geen goede belangenafweging hebben gemaakt. Art. 8 EVRM is dan ook geschonden.

Krankenversicherung Nordrhein, HvJ EU 21 december 2023, zaak C-667/21

Een medische instelling stelt op basis van haar wettelijke opdracht medische adviezen over arbeidsongeschiktheid op voor zorgverzekeraars. Zij doet dat in voorkomende gevallen ook als het de arbeidsongeschiktheid van haar eigen werknemers betreft. Het HvJ EU oordeelt dat dat niet als zodanig een onrechtmatige gegevensverwerking oplevert. Ook hoeft de instelling in beginsel niet te garanderen dat geen enkele collega van de betrokkene toegang heeft tot zijn gezondheidsgegevens. Wel moet de gegevensverwerking aan de verder geldende rechtmatigheids- en zorgvuldigheidseisen van art. 6 en 9 AVG voldoen.

Miranda Magro t. Portugal, EHRM 9 januari 2023, nr. 30138/21

Rui Miranda Magro is schuldig bevonden aan verschillende strafbare feiten, maar hij is ontoerekeningsvatbaar verklaard in verband met een psychiatrische stoornis. Hem werd daarom preventieve detentie in een psychiatrisch ziekenhuis opgelegd. Omdat daar geen plaats bleek te zijn, is hij vastgehouden in de psychiatrische vleugel van een gevangenisziekenhuis. Het Hof oordeelt dat die vleugel niet geschikt was voor langdurige zorg en dat een passende, geïndividualiseerde medische behandeling ontbrak. Daardoor zijn art. 3 en 5 EVRM geschonden. Onder art. 46 EVRM draagt het Hof Portugal op de onderliggende, structurele, problemen met urgentie op te lossen.

Jasuitis and Šimaitis t. Litouwen, EHRM 12 december 2023, nrs. 28186/19 en 29092/19

Jasuitis and Šimaitis zijn veroordeeld wegens mensenhandel omdat zij via een advertentie meisjes hadden geworven voor ‘online communicatiediensten’, maar hen vervolgens dwongen tot seksuele handelingen. Voor het EHRM hebben zij gesteld dat hun bestraffing niet voorzienbaar was, omdat de relevante Litouwse strafbepaling alleen slavernij of slavernij-achtige kwesties strafbaar zou stellen. Het EHRM oordeelt dat deze stelling berust op een onjuiste lezing van de bepaling over mensenhandel. De nationale rechters hebben die op een voorspelbare, consistentie en duidelijke manier uitgelegd, zodat art. 7 EVRM niet is geschonden.

Narbutas t. Litouwen, EHRM 19 december 2023, nr. 14139/21

Narbutas was actief in allerlei bestuursraden van overheidsorganisaties op het terrein van de volksgezondheid. Na uitbreken van de Covid-19-pandemie werd hem gevraagd om te onderhandelen over het verkrijgen van voldoende coronatests. Daarin slaagde hij, maar hij werd later vervolgd op verdenking van corruptie – waarvan hij is vrijgesproken. Het opgelegde huisarrest was in strijd met art. 5 EVRM en de publieke informatievoorziening over de vervolging heeft een ernstige reputatieschending in de zin van art. 8 EVRM opgeleverd. De inbeslagname van klagers inkomsten was in strijd met art. 1 EP EVRM, terwijl de vergaande geheimhoudingsverplichtingen een schending van art. 10 EVRM vormden.

M.L. t. Polen, EHRM 14 december 2023, nr. 40119/21

Een Poolse wettelijke bepaling die abortus mogelijk maakte bij zeer ernstige foetale afwijkingen is ongeldig verklaard door het Poolse Constitutionele Hof. Het Hof overweegt dat een kwestie als deze binnen het bereik valt van art. 8 EVRM. Een wettelijke basis voor de inbreuk had gevonden kunnen worden in de uitspraak van het Constitutionele Hof, maar het EHRM heeft eerder al bepaald dat de samenstelling daarvan zodanig in strijd is met rechtsstatelijke eisen dat het niet als een gerecht in de zin van art. 6 kan worden gezien. De uitspraak kan daarom geen wettelijke grondslag opleveren, zodat art. 8 EVRM is geschonden.

Humpert e.a. t. Duitsland, EHRM (GK) 14 december 2023, nrs. 59433/18 en 3 andere

In Duitsland bestaat een stakingsverbod voor ambtenaren. Het antwoord op de vraag of zo’n verbod de kern van de vakbondsvrijheid treft, hangt volgens de Grote Kamer van het EHRM af van een contextuele beoordeling van alle mogelijkheden van een vakbond om de belangen van werknemers te beschermen. Ook moet worden gekeken naar de sector en de functies van de medewerkers, en naar de vraag of een stakingsverbod alleen secundaire of ook primaire vakbondsacties betreft. In Duitsland is het verbod absoluut, maar hebben ambtenaren veel alternatieven om hun belangen te behartigen. Het stakingsverbod is daarom niet strijdig met art. 11 EVRM.

Naskov e.a. t. Noord-Macedonië, EHRM 12 december 2023, nrs. 31620/15 en 2 andere

Familieleden van Naskov e.a. waren eigenaar van een perceel dat in 1950 werd onteigend. Een restitutieverzoek van Naskov e.a. werd in 2002 gehonoreerd, maar in de tussentijd had een derde een vergunning gekregen om kantoren op de grond te bouwen. Hoewel Naskov e.a. vanaf 2002 eigenaar waren van de grond, kon de restitutie niet plaatsvinden vanwege feitelijke onuitvoerbaarheid. Daarom is in 2012 de restitutiebeslissing alsnog vernietigd. Het EHRM acht dat in de omstandigheden van het geval onvoorzienbaar en onredelijk; de bouwvergunning had het eigendomsrecht niet mogen doorbreken. Art. 1 EP EVRM is dan ook geschonden.

Nordic Info, HvJ EU (GK) 5 december 2023, zaak C-128/22

In juli 2020 werden vanwege de coronapandemie niet-essentiële reizen vanuit en naar België verboden als herkomst- of bestemmingslanden in een rode zone vielen. Het HvJ EU stelt in algemene zin vast dat dit soort beperkende maatregelen bedoeld was om de volksgezondheid te beschermen. Het HvJ EU acht ze in beginsel niet onredelijk. De nationale rechter moet de geschiktheid, noodzakelijkheid en evenredigheid ervan nagaan, maar moet daarbij rekening houden met de bijzondere omstandigheden. Ook oordeelt het dat het tijdelijk invoeren van binnengrensbeperkingen in deze omstandigheden gerechtvaardigd kon worden met het oog op de openbare orde.